Ćwiczenia i zabawy oddechowe
Celem ćwiczeń oddechowych jest wykształcenie u dziecka prawidłowego toru oddechowego tzn. wdychania powietrza nosem a wydychania nosem lub ustami. Taki sposób oddychania jest wpisany w naszą naturę i sprzyja prawidłowemu rozwojowi. Ponad to ćwiczenia oddechowe pomagają dzieciom w wydłużaniu fazy wydechowej i ekonomicznemu zużywaniu powietrza podczas mówienia, dzięki temu mogą mówić płynnie i swobodnie, działają również relaksująco i uspakajająco.
Przykładowe ćwiczenia to:
- - dmuchanie na wiatraczek, kawałki papierków- śnieżna zawierucha, kolorowe piórka
- - bąbelkowa woda – przez słomkę wdmuchujemy powietrze do kubeczka z wodą, tworzą się bąbelki. Zwracamy uwagę żeby dziecko nabierało powietrze nosem a wydmuchiwało ustami! Można dmuchać z różnym natężeniem, a do wody dodać trochę mydła w płynie, jeśli wiemy, że dziecko się jej nie napije. Mamy wtedy wielkie mydlane lody.
- - wydmuchiwanie baniek mydlanych,
- - fruwające kokardki – na końcu nitki przywiązujemy malutkie papierowe kokardki i dmuchamy na nie mocno ( papierek na wprost ust ćwiczącego), np. zabawa – czyja kokardka pierwsza dotknie lustra,
- - gwizdanie na gwizdkach, gramy na instrumentach: fujarce, flecie, harmonijce
- - dmuchanie na gorącą zupę, herbatę,
- - zdmuchiwanie mleczy podczas spaceru,
- - nadmuchiwanie balonów, gumowych zabawek
- Rozdmuchane obrazki: rozdmuchujemy przez słomkę plamy kolorowych farbek na papierze,
- Mecz ping – pongowy – budujemy z klocków bramkę i rozgrywamy mecz komu: uda się wdmuchnąć jak najwięcej razy piłeczkę do bramki, można dmuchać też przez słomkę
- Zabawa: Co tak pachnie? , czyli odgadywanie po zapachu, przy zasłoniętych oczach, różnych rzeczy: artykułów spożywczych, kosmetyków, roślin itp. Dzieci bardzo lubią takie zgadywanki, a przy okazji świetnie ćwiczą wciąganie powietrza nosem.
Ważne
Podczas każdej zabawy pilnujemy, by dziecko nabierało powietrze nosem a nie ustami i wypuszczało ustami. Zawsze najpierw sami zademonstrujmy każde kolejne ćwiczenie.
Ćwiczenia narządów mowy
Nieprawidłowej lub opóźnionej (opóźniony rozwój mowy) artykulacji często towarzyszy obniżona sprawność artykulatorów oraz słabe wyczucie ich ułożenia. Poprawie tychże funkcji służą ćwiczenia: warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy.
Ćwiczenia języka można podzielić na tzw. ogólne mające na celu poprawę ruchomości i czucia ułożenia języka oraz ćwiczenia pionizujące, które sprzyjają wykształceniu się prawidłowego sposobu połykania i pojawianiu się głosek dziąsłowych, wymagających uniesienia języka ku podniebieniu ( sz, ż, cz, dż, r, l).
Warto przy tym podkreślić, że ćwiczenia ogólne w dużej mierze wykonywane są na zewnątrz jamy ustnej. Nie są tym samym wskazane kiedy dziecko realizuje głoski zębowe np. t, d, n, s, z, c, dz, w sposób międzyzębowy tzn. podczas ich wymawiania wsuwa język między zęby.
- 1. Ćwiczenia języka
- niegrzeczny język – wysuwamy i chowamy język
- unosimy język do nosa, a następnie wywijamy na brodę
- wahadełko – język wędruje od jednego kącika ust do drugiego
- oblizujemy usta ruchem okrężnym w obie strony
- kląskanie – czubek języka przyklejamy do podniebienia i odklejamy
- mlaskanie – szeroki języka przyklejamy do podniebienia i odklejamy
- liczenie ząbków – czubkiem języka dotykamy po kolei zębów na górze i na dole od wewnętrznej strony
- wypychanie językiem policzków – robimy kulki
- spiczasty język – wysuwamy naprężony język, czubek układa się jak grot
- rulonik – wysuwamy język, boki zawijają się do środka
- łyżeczka – na środku języka znajduje się wgłębienie a jego boki i przód unoszą się do góry.
- 2. Ćwiczenia pionizujące język
- kawałkiem watki na patyczku zamoczonym w wodzie dotykamy podniebienia dziecka tuż za zębami górnymi ( wałek dziąsłowy). Prosimy, by zapamiętało to miejsce.
- - przyklejamy w tym miejscu np. kawałek chrupka, opłatka i zachęcamy dziecko, by spróbowało go zlizać czubkiem języka. Smacznego!
- - kładziemy na czubku języka np. płatek śniadaniowy , opłatek i prosimy, by dziecko uniosło go do podniebienia. Liczymy wspólnie jak długo uda się mu go przytrzymać.
- malujemy sufit – czubkiem języka malujemy podniebienie
- biedronka – rysujemy na podniebieniu kropki, buzia otwarta
- glonojad – przysysamy mocno czubek języka do wałka dziąsłowego i liczymy jak długo uda się go utrzymać, buzia otwarta
- dzięcioł – stukamy w podniebienie, buzia otwarta
- kląskamy jak koniki
- mlaskamy jak świnki, język za zębami
- huśtawka, przy szeroko otwartej buzi unosimy i opuszczamy język, tak jakbyśmy mówili la la la
- przyklejamy czubek języka do wałka dziąsłowego i nie odrywając otwieramy i zamykamy usta.
Ćwiczenia warg
Ćwiczenia warg pomagają w dokładnej i wyraźnej artykulacji zwłaszcza samogłosek, są również wsparciem dla utrwalania nosowego toru oddechowego, gdyż wzmacniają mięsień okrężny ust, dzięki czemu dziecko swobodniej je domyka podczas oddychania ( dzieci z nieprawidłowym torem oddechowym mają stale lub bardzo często otwartą buzię).
Przykłady :
- wyraźne wymawianie samogłosek a, i, o, e, u , y
- rybka – naśladujemy wargami ruchy, które wykonuje rybka: wysuwamy wargi do przodu
- zakładamy górną wargę na dolna i dolna na górną,
- króliczek – marszczymy górną wargę i poruszamy nią jak królik
- przytrzymujemy ołówek pod nosem, zabawa, kto dłużej utrzyma
- posyłamy buziaki
- robimy pieczątki – smarujemy usta np. dżemem i robimy pieczątki na kartce lub na talerzyku
- nadmuchujemy baloniki – nadymamy policzki, zaciskamy wargi i liczymy do dziesięciu
- przebijamy baloniki z policzków naciskając je palcami z obu stron
- dziurawy balonik – powolutku wypuszczamy powietrze z nadmuchanych policzków, wygrywa ten , kto będzie wypuszczał najdłużej
- szalony balonik – przepychamy powietrze z jednego policzka do drugiego
- bardzo powoli, mocno trzymając wargami, jemy kawałek słonego paluszka
- wyraźnie i mocno wypowiadamy: plim, plam, plum
- zabawa w pypkanie - zwieramy mocno wargi a następnie wypychamy przez nie powietrze wypowiadając głoskę p. Możemy w ten sposób urządzać wyścigi z papierkami, które podskakują, który pierwszy dotrze do mety.
- Wszelkie zabawy oddechowe ze słomką są także znakomitym ćwiczeniem mięśnia okrężnego ust.
Ćwiczenia żuchwy
- winda – powoli opuszczamy żuchwę w dół – otwieramy buzię – winda zjeżdża, następnie unosimy do góry, powoli domykamy usta – winda na górę
- zamiatanie żuchwą – otwieramy buzię i powoli przesuwamy żuchwą na boki
- żujemy trawę – naśladujemy krowę żującą soczystą, zieloną trawkę, usta domknięte, pracuje żuchwa, wargi i policzki
- ziewanie – bardzo rozluźnia staw żuchwowy
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
Ćwiczenia podniebienia miękkiego pomagają w wywołaniu i poprawnej artykulacji głosek tylnojęzykowych: k, g, h. Są też pomocne w redukowaniu nosowania u dzieci np., z przerośniętym trzecim migdałem, po plastyce rozszczepów itp.
- ziewanie
- kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej
- naśladowanie różnych śmiechów: ha ha, hi hi, he he, ho ho
- chuchanie na lustro i rysowanie obrazków
- płukanie gardła ( na początku bardzo małe łyczki, można pokazać „na sucho”, bez wody)
- zasysanie przez słomkę i przenoszenie kawałków papieru, rodzynek, fasoli itp.
- wciąganie długiego makaronu
- picie gęstego kisielu przez słomkę
logopeda Barbara Werner